NOTICIAS FALSAS Y ESTAFAS VIRTUALES CONTRA PERSONAS MAYORES: RETOS E INTERVENCIONES EDUCATIVAS
DOI:
https://doi.org/10.56238/arev7n8-250Palabras clave:
Personas Mayores, Estafas, Noticias Falsas, Seguridad DigitalResumen
El envejecimiento poblacional y la expansión de las tecnologías digitales plantean nuevos desafíos para la inclusión social de las personas mayores, especialmente en lo que respecta a su vulnerabilidad a la desinformación en línea. Este estudio busca analizar, mediante una revisión sistemática de la base de datos Scopus, los principales factores que las hacen susceptibles a las estafas y noticias falsas, así como identificar estrategias de alfabetización mediática que contribuyan a fortalecer la autonomía y la seguridad digital de esta población. Se seleccionaron doce artículos publicados entre 2014 y 2024, que analizaron los factores cognitivos, emocionales y sociales relacionados con la vulnerabilidad de las personas mayores, como la pérdida de memoria sobre su origen, la confianza en contenido familiar y la repetición de información falsa. Los resultados indican que los programas educativos adaptados a la realidad de las personas mayores, mediante recursos como WhatsApp, juegos interactivos y análisis de casos reales, resultaron eficaces para desarrollar el pensamiento crítico y reducir la exposición a la desinformación. Además del aspecto pedagógico, el apoyo emocional y familiar se identificó como un elemento importante para fortalecer la autoestima digital y la seguridad en línea de las personas mayores. Se concluye que las estrategias humanizadas y adaptadas son esenciales para promover la inclusión digital y proteger a esta población en el entorno virtual.
Descargas
Referencias
BRASHIER, N. M.; SCHACTER, D. L. Aging in an Era of Fake News. Current Directions in Psychological Science, v. 29, n. 3, p. 316-323, 2020.
BRASIL. Lei nº 10.741, de 1º de outubro de 2003. Dispõe sobre o Estatuto da Pessoa Idosa e dá outras providências. Brasília, 2003. Disponível em: https://www.planalto.gov.br/ccivil_03/leis/2003/l10.741.htm. Acesso em: 20 jun. 2024.
BRASIL. Lei nº 14.155, de 27 de maio de 2021. Altera o Decreto-Lei nº 2.848, de 7 de dezembro de 1940 (Código Penal), para tornar mais graves os crimes de violação de dispositivo informático, furto e estelionato cometidos de forma eletrônica ou pela internet; e o Decreto-Lei nº 3.689, de 3 de outubro de 1941 (Código de Processo Penal), para definir a competência em modalidades de estelionato. Brasília, 2021. Disponível em: https://www.planalto.gov.br/ccivil_03/_ato2019-2022/2021/lei/l14155.htm. Acesso em: 20 jun. 2024.
DIOGO, M. J. D.; NERI, A. L.; CACHIONI, M. Saúde e qualidade de vida na velhice. 4. ed. Campinas: Alínea, 2013.
FIGUEIREDO, C. D. C.; ANTONIOLI, M. E.; GIL, P. G. A efetividade de um programa de alfabetização em mídia digital para idosos brasileiros. Comunicação Mídia e Consumo, v. 20, n. 58, 2023. Disponível em: https://revistacmc.espm.br/revistacmc/article/view/2792. Acesso em: 17 abr. 2025.
GIL, A. C. Como elaborar projetos de pesquisa. 7. ed. São Paulo: Atlas, 2022.
GIL, H. Educação gerontológica na contemporaneidade: a gerontagogia, as universidades de terceira idade e os nativos digitais. Revista Brasileira de Ciências do Envelhecimento Humano, v. 12, n. 3, 2015. Disponível em: http://seer.upf.br/index.php/rbceh/article/view/6005. Acesso em: 17 jun. 2024.
KITAMURA, E. S. et al. Depressão e transtorno de ansiedade generalizada em idosos pela infodemia de COVID-19. Acta Paulista de Enfermagem, v. 35, p. e-APE03177, 2022.
LEES, J. et al. The Spot the Troll Quiz game increases accuracy in discerning between real and inauthentic social media accounts. PNAS Nexus, v. 2, n. 4, p. pgad094, 2023.
MOHER, D. et al. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. BMJ, v. 339, n. jul21 1, p. b2535-b2535, 2009.
MOORE, R. C.; HANCOCK, J. T. A digital media literacy intervention for older adults improves resilience to fake news. Scientific Reports, v. 12, n. 1, p. 6008, 2022.
MOORE, R. C.; HANCOCK, J. T. Older Adults, Social Technologies, and the Coronavirus Pandemic: Challenges, Strengths, and Strategies for Support. Social Media + Society, v. 6, n. 3, p. 2056305120948162, 2020.
OSVÁTH, P. et al. Az online romantikus csalások veszélyei – tanulságok egy mentális zavarral élő idős áldozat esete kapcsán. Orvosi Hetilap, v. 165, n. 5, p. 192-196, 2024.
PAKALNIŠKIENĖ, V. et al. Could Belief in Fake News Predict Vaccination Behavior in the Elderly?. International Journal of Environmental Research and Public Health, v. 19, n. 22, p. 14901, 2022.
PRODANOV, C. C.; FREITAS, E. C. de. Metodologia do Trabalho Científico: Métodos e Técnicas da Pesquisa e do Trabalho Acadêmico. 2. ed. Novo Hamburgo: Feevale, 2013. Disponível em: . Acesso em: 18 jul. 2023.
ROSALES, A. et al. Old age is also a time for change: trends in news intermediary preferences among internet users in Canada and Spain. Humanities and Social Sciences Communications, v. 11, n. 1, p. 455, 2024.
SÁDABA, C.; SALAVERRÍA, R.; BRINGUÉ, X. Overcoming the Age Barrier: Improving Older Adults’ Detection of Political Disinformation With Media Literacy. Media and Communication, v. 11, n. 4, 2023. Disponível em: https://www.cogitatiopress.com/mediaandcommunication/article/view/7090. Acesso em: 17 abr. 2025.
SÁDABA, C.; SALAVERRÍA, R.; BRINGUÉ-SALA, X. How to teach the elderly to detect disinformation: a training experiment with WhatsApp. El Profesional de la información, p. e320504, 2023.
SÁNCHEZ-VALLE, M. The Perception of Older Adults Regarding Socio-Political Issues Disseminated on Social Networks. Media and Communication, v. 11, n. 3, 2023. Disponível em: https://www.cogitatiopress.com/mediaandcommunication/article/view/6748. Acesso em: 17 abr. 2025.
WOJAHN, A. S. et al. A vulnerabilidade social de idosos frente a golpes no âmbito digital. Research, Society and Development, v. 11, n. 11, p. e452111133652, 2022.
