FAKE NEWS E GOLPES VIRTUAIS EM IDOSOS: DESAFIOS E INTERVENÇÕES EDUCATIVAS
DOI:
https://doi.org/10.56238/arev7n8-250Palavras-chave:
Idosos, Golpes, Fake News, Segurança DigitalResumo
O envelhecimento populacional e a expansão das tecnologias digitais trazem novos desafios para a inclusão social dos idosos, especialmente no que diz respeito à vulnerabilidade frente à desinformação online. Este estudo tem como objetivo analisar, por meio de uma revisão sistemática na base Scopus, os principais fatores que tornam idosos suscetíveis a golpes e fake news, bem como identificar estratégias de alfabetização midiática que contribuem para o fortalecimento da autonomia e segurança digital dessa população. Foram selecionados 12 artigos publicados entre 2014 e 2024, analisando-se os fatores cognitivos, emocionais e sociais relacionados à vulnerabilidade dos idosos, como o declínio da memória de origem, a confiança em conteúdos familiares e a repetição de informações falsas. Os resultados apontam que programas educativos adaptados à realidade dos idosos, com uso de recursos como WhatsApp, jogos interativos e análise de casos reais, mostraram-se eficazes no desenvolvimento do pensamento crítico e na redução da exposição à desinformação. Além do aspecto pedagógico, a presença de suporte emocional e familiar foi identificada como um elemento importante para o fortalecimento da autoestima digital e da segurança online dos idosos. Conclui-se que estratégias humanizadas e adaptadas são essenciais para promover a inclusão digital e a proteção desse público no ambiente virtual.
Downloads
Referências
BRASHIER, N. M.; SCHACTER, D. L. Aging in an Era of Fake News. Current Directions in Psychological Science, v. 29, n. 3, p. 316-323, 2020.
BRASIL. Lei nº 10.741, de 1º de outubro de 2003. Dispõe sobre o Estatuto da Pessoa Idosa e dá outras providências. Brasília, 2003. Disponível em: https://www.planalto.gov.br/ccivil_03/leis/2003/l10.741.htm. Acesso em: 20 jun. 2024.
BRASIL. Lei nº 14.155, de 27 de maio de 2021. Altera o Decreto-Lei nº 2.848, de 7 de dezembro de 1940 (Código Penal), para tornar mais graves os crimes de violação de dispositivo informático, furto e estelionato cometidos de forma eletrônica ou pela internet; e o Decreto-Lei nº 3.689, de 3 de outubro de 1941 (Código de Processo Penal), para definir a competência em modalidades de estelionato. Brasília, 2021. Disponível em: https://www.planalto.gov.br/ccivil_03/_ato2019-2022/2021/lei/l14155.htm. Acesso em: 20 jun. 2024.
DIOGO, M. J. D.; NERI, A. L.; CACHIONI, M. Saúde e qualidade de vida na velhice. 4. ed. Campinas: Alínea, 2013.
FIGUEIREDO, C. D. C.; ANTONIOLI, M. E.; GIL, P. G. A efetividade de um programa de alfabetização em mídia digital para idosos brasileiros. Comunicação Mídia e Consumo, v. 20, n. 58, 2023. Disponível em: https://revistacmc.espm.br/revistacmc/article/view/2792. Acesso em: 17 abr. 2025.
GIL, A. C. Como elaborar projetos de pesquisa. 7. ed. São Paulo: Atlas, 2022.
GIL, H. Educação gerontológica na contemporaneidade: a gerontagogia, as universidades de terceira idade e os nativos digitais. Revista Brasileira de Ciências do Envelhecimento Humano, v. 12, n. 3, 2015. Disponível em: http://seer.upf.br/index.php/rbceh/article/view/6005. Acesso em: 17 jun. 2024.
KITAMURA, E. S. et al. Depressão e transtorno de ansiedade generalizada em idosos pela infodemia de COVID-19. Acta Paulista de Enfermagem, v. 35, p. e-APE03177, 2022.
LEES, J. et al. The Spot the Troll Quiz game increases accuracy in discerning between real and inauthentic social media accounts. PNAS Nexus, v. 2, n. 4, p. pgad094, 2023.
MOHER, D. et al. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. BMJ, v. 339, n. jul21 1, p. b2535-b2535, 2009.
MOORE, R. C.; HANCOCK, J. T. A digital media literacy intervention for older adults improves resilience to fake news. Scientific Reports, v. 12, n. 1, p. 6008, 2022.
MOORE, R. C.; HANCOCK, J. T. Older Adults, Social Technologies, and the Coronavirus Pandemic: Challenges, Strengths, and Strategies for Support. Social Media + Society, v. 6, n. 3, p. 2056305120948162, 2020.
OSVÁTH, P. et al. Az online romantikus csalások veszélyei – tanulságok egy mentális zavarral élő idős áldozat esete kapcsán. Orvosi Hetilap, v. 165, n. 5, p. 192-196, 2024.
PAKALNIŠKIENĖ, V. et al. Could Belief in Fake News Predict Vaccination Behavior in the Elderly?. International Journal of Environmental Research and Public Health, v. 19, n. 22, p. 14901, 2022.
PRODANOV, C. C.; FREITAS, E. C. de. Metodologia do Trabalho Científico: Métodos e Técnicas da Pesquisa e do Trabalho Acadêmico. 2. ed. Novo Hamburgo: Feevale, 2013. Disponível em: . Acesso em: 18 jul. 2023.
ROSALES, A. et al. Old age is also a time for change: trends in news intermediary preferences among internet users in Canada and Spain. Humanities and Social Sciences Communications, v. 11, n. 1, p. 455, 2024.
SÁDABA, C.; SALAVERRÍA, R.; BRINGUÉ, X. Overcoming the Age Barrier: Improving Older Adults’ Detection of Political Disinformation With Media Literacy. Media and Communication, v. 11, n. 4, 2023. Disponível em: https://www.cogitatiopress.com/mediaandcommunication/article/view/7090. Acesso em: 17 abr. 2025.
SÁDABA, C.; SALAVERRÍA, R.; BRINGUÉ-SALA, X. How to teach the elderly to detect disinformation: a training experiment with WhatsApp. El Profesional de la información, p. e320504, 2023.
SÁNCHEZ-VALLE, M. The Perception of Older Adults Regarding Socio-Political Issues Disseminated on Social Networks. Media and Communication, v. 11, n. 3, 2023. Disponível em: https://www.cogitatiopress.com/mediaandcommunication/article/view/6748. Acesso em: 17 abr. 2025.
WOJAHN, A. S. et al. A vulnerabilidade social de idosos frente a golpes no âmbito digital. Research, Society and Development, v. 11, n. 11, p. e452111133652, 2022.